Wilhelmus

De meeste Nederlanders kennen van de 15 coupletten van het Wilhelmus alleen het eerste couplet of de nummers 1 (Wilhelmus van Nassouwe) en 6 (Mijn Schilt ende betrouwen).

Misschien zijn 1 en 6 ook wel de beste coupletten van het geheel. Wat betreft de inhoud is het natuurlijk al niet eenvoudig om vijftien verzen te vullen met zinvolle informatie. En wat betreft de vorm moeten we helaas konstateren dat de (volgens Knuvelder) onbekende dichter niet altijd heeft geweten hoe hij op de 'wys volgens Chartres' een goedklinkende tekst moest maken. Een kleine bloemlezing.

Elfde couplet. De toonzetting is als volgt:

   220  :1:  : : :  : : ! Als 
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  :1: :  : : ! een
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  :1: :  : : ! Prins
    20  : :  : : :  : :
   120  : :  : :1:  : : ! op-
   120  : :  : : :1 : :
   120  : :  : : : 1: : ! ghe-
   120  : :  : :1:  : :
   240  : :  : : :1 : : ! se-
   110  : :  : :1:  : : ! ten
    10  : :  : : :  : :

Toch? De muzikale klemtonen worden vetgedrukt:

Als een Prins op gheseten

En omdat de muzikale klemtoon abusievelijk op een valt, moet iedereen zich wel afvragen waar de tweede prins blijft ...

Zulke verkeerde klemtonen zijn er te over. Voorbeelden:

Tweede couplet: 'Als een goet Instrument' in plaats van 'Als een goet Instrument'.
Vierde couplet: 'Lijf en goet al te samen' in plaats van 'Lijf en goet al te samen'.
Vijfde couplet: 'Edel en Hooch gheboren' in plaats van 'Edel en Hooch gheboren'
'Als een vroom Christen man' in plaats van 'Als een vroom Christen man'

Dit maakt toonzetting van sommige passages welhaast onmogelijk. Bijvoorbeeld:

Vijfde couplet: 'Als een Helt sonder vreesen'

   220  :1:  : : :  : : ! Als
    20  : :  : : :  : :
   120  : :  :1: :  : : ! een
   120  : :  1 : :  : :
   120  : :  :1: :  : : ! ???
   120  : :  : :1:  : :
   220  : :  : : :1 : : ! Helt
    20  : :  : : :  : :
   420  : :  : :1:  : : ! son-
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  :1: :  : : ! der
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  1 : :  : : ! vree-
    20  : :  : : :  : :
   220  :1:  : : :  : : ! sen
    20  : :  : : :  : :

Zoveel tekortkomingen in één couplet. Kun je zo iemand nog wel een 'onbekende dichter' noemen? Wat mij betreft is het overduidelijk dat deze rijmelarij het werk van een amateur is. Ik wil er overigens wel voor tekenen als twee van mijn versjes later beroemder worden dan alle gedichten van Joost van den Vondel bij elkaar!

De melodie zoals ik die heb genomen is volgens mij (uiteraard) de juiste.
Er is ook nog een versie in omloop, die op het einde iets anders klinkt.
Nemen we het bekende eerste couplet:

   120  : :1 : : :  : : ! heb
   120  : :  1 : :  : :
   110  : :  :1: :  : : ! ik
    10  : :  : : :  : :
   110  : :  :1: :  : : ! al-
    10  : :  : : :  : :
   220  : :  :1: :  : : ! tijd
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  1 : :  : : ! ge-
    20  : :  : : :  : :
   480  : :  :1: :  : : ! eerd.

Men zingt in plaats daarvan echter:

   110  : :1 : : :  : : ! heb
    10  : :  : : :  : :
   110  : :  :1: :  : : ! ik
    10  : :  : : :  : :
   220  : :  :1: :  : : ! al-
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  :1: :  : : ! tijd
    20  : :  : : :  : :
   220  : :  1 : :  : : ! ge-
    20  : :  : : :  : :
   480  : :  :1: :  : : ! eerd.

Voor bijna alle coupletten geldt dat een betere aanpassing tussen de tekst en de melodie wordt verkregen als men kiest voor de eerste versie in plaats van de tweede. Maar of dat, gezien het bovenstaande, mag gelden als een bewijs is nog maar de vraag ...